ضد ارزشی به نام حسد
حسد در روایات اسلامى
در روایات اسلامى نکوهش شدیدى از حسد شده، به گونهاى که درباره کمتر صفتى از صفات رذیله چنین نکوهشی دیده مىشود، به عنوان نمونه کافى است به چند حدیث زیر - که گوشه‌ای از آن احادیث است - نظر بیافکنیم:
- در حدیثى از رسول خدا(ص) مىخوانیم: «الحسد یاکل الحسنات کما تاکل النار الحطب؛ حسد حسنات را مىخورد همانگونه که آتش هیزم را مىخورد.» (17)
تعبیر بالا به خوبى نشان مىدهد که آتش حسد مىتواند تمام خرمن سعادت انسان و حسنات او را بسوزاند و زحمات یک عمر او را بر باد دهد به گونهاى که دست خالى از دنیا برود.
- همین معنى به صورت شدیدترى از امام باقر و امام صادقعلیهماالسلام نقل شده است، مىفرمایند: «ان الحسد یاکل الایمان کما تاکل النار الحطب؛ حسد ایمان را مىخورد همانگونه که آتش هیزم را مىخورد». (18)
آرى صفت رذیله "حسد" نه تنها خرمن حسنات را مىسوزاند که خرمن ایمان را نیز خاکستر مىکند. شرح این سخن در تحلیلهاى آینده خواهد آمد.
|
آتش حسد مىتواند تمام خرمن سعادت انسان و حسنات او را بسوزاند و زحمات یک عمر او را بر باد دهد به گونهاى که دست خالى از دنیا برود. |
- در حدیث دیگرى از امیرمؤمنان علی(ع) آمده است:« الحسد شر الامراض؛ حسد بدترین بیمارى اخلاقى است». (19)
طبق این حدیث هیچ بیمارى اخلاقى بدتر از حسد نیست.
- از همان حضرت نقل شده است که فرمود: «راس الرذائل الحسد؛ سرچشمه صفات رذیله حسد است». (20)
- و نیز از همان حضرت در یک تعبیر کنایى آمده است که فرمود: «لله در الحسد ما اعدله بدء بصاحبه فقتله؛ آفرین بر حسد! چقدر عدالت پیشه است، نخست به سراغ صاحبش مىرود و او را مىکشد!» (21)
- باز از همان حضرت نقل شده که فرمود:« ثمرة الحسد شقاء الدنیا والآخرة؛ میوه درخت حسد شقاوت دنیا و آخرت است.»! (22)
- در حدیث دیگرى از امام صادق(ع) آمده است: «آفة الدین الحسد والعجب والفخر؛ آفت دین و ایمان (سه چیز است) حسد و خود بزرگ بینى و فخرفروشى». (23)
- امام صادق(ع) مىفرماید: هنگامى که موسى بن عمران(ع) با خدا مناجات مىکرد چشمش به مردى افتاد که در سایه عرش الهى قرار داشت، عرض کرد: «یا رب من هذا الذى قد اظله عرشک؛ خداوندا این کیست که عرش تو بر سر او سایه افکنده است؟!»فرمود:«یا موسى هذا ممن لم یحسد الناس على ما آتاهم الله من فضله؛ اى موسى! این از کسانى است که نسبت به مردم در برابر آنچه خداوند از فضلش به آنها ارزانى داشته، حسد نورزیده است.» (24)
- در حدیث دیگرى از پیامبر اکرم(ص) مىخوانیم: «ستة یدخلون النار قبل الحساب بستة؛ شش گروهند که قبل از حساب الهى وارد آتش دوزخ مىشوند به خاطر شش چیز.»
«قیل یا رسول الله من هم؟؛ عرض کردند اى رسول خدا! آنها چه کسانی هستند؟»
«قال: الامراء بالجور، والعرب بالعصبیة، والدهاقین بالتکبر، والتجار بالخیانة، و اهل الرستاق بالجهالة، والعلماء بالحسد؛ زمامداران به خاطر ظلم و بیدادگرى، عرب به خاطر تعصب، کدخدایان و خانها به خاطر تکبر، تجار به خاطر خیانت به مردم، روستاییان به خاطر جهل و دانشمندان به خاطر حسد.»! (25)
به این ترتیب حسد در درجه اول بلاى بزرگ براى دانشمندان است!
- این بحث را با حدیث دیگرى از پیامبر اکرم(ص) به پایان مىبریم (هر چند احادیث در این زمینه بسیار است) فرمود: «انه سیصیب امتى داء الامم! قالوا: و ماذا داء الامم؟! قال: الاشر والبطر والتکاثر والتنافس فى الدنیا، و التباعد و التحاسد حتى یکون البغى، ثم یکون الهرج!؛ به زودى بیمارى (بزرگ) امت‌ها، امت مرا فرامىگیرد! عرض کردند: بیمارى(بزرگ) امت‌ها چیست؟ فرمود: هوسرانى و عیاشى و فزونطلبى، مسابقه در دنیاپرستى، اختلاف و نفاق و حسد نسبت به یکدیگر و سرانجام به ظلم و ستم و سپس به هرج و مرج مبتلا مىشوند!» (26)
پی نوشت‌ها:
17- المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه 325.
18- اصول کافى، جلد 2، صفحه306، حدیث 1 و 2.
19- غررالحکم، شرح فارسى، جلد 1، صفحه 91.
20- همان.
21- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، جلد 1، صفحه316/ بحارالانوار، جلد 70، صفحه 241.
22- غررالحکم.
23- المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه327.
24- بحارالانوار، جلد 70، صفحه 275.
25- المحجة البیضاء، جلد 5، صفحه327.
26- همان مدرک، صفحه326.
